Maandag 29 juli was het ‘Earth Overshoot Day’. De dag waarop we met z’n allen kortgezegd meer vragen van Moeder Aarde dan zij aankan, zo lees ik in een artikel van de NOS. Omdat ik soms wat lui aangelegd ben (en omdat het kan) bekijk ik de video die de NOS bij het artikel plaatst. En dat laat me achter met een onbevredigd gevoel.
Het is half acht ’s avonds en ik dreig in een after-dinnerdip terecht te komen als mijn vriendin me wijst op het ‘Earth Overshoot Day’-artikel op de website van de NOS. Natuurlijk heb ik niet altijd zin om een heel nieuwsartikel te lezen. Gelukkig is de NOS zo schappelijk om een video (of ‘explainer’, zoals ze het noemen) bij het artikel te plaatsen.
Een onheilspellend verhaal
De video legt in slechts twee minuten alles omtrent ‘Earth Overshoot Day’ helder en beknopt uit. Bekijk ‘m hieronder of via deze link.
De video laat haarfijn zien dat we vrij slecht bezig zijn met z’n allen. ‘Earth Overshoot Day’ valt sinds de jaren ’70 steeds vroeger in het jaar, we verbruiken 1,7 “aarde per jaar”, de aarde kan onze consumptie niet meer aan, we leven op de reserves van onze planeet, klimaatverandering, voedseltekorten en uitsterving van planten en dieren; het is geen prettige boodschap.
Wat kunnen we doen?
Gelukkig lijkt daar, na één minuut en 50 seconden licht aan het eind van de tunnel te zijn. “Wat kunnen we ertegen doen?”, vraagt de vriendelijke vrouwenstem en ik luister vol aandacht.
“Nou, vooral weer genoegen nemen met één planeet en natuurlijk wat minder hard knijpen”.
Een onbevredigd en zelfs geïrriteerd gevoel bekruipt me. Na twee minuten over alle ernstige gevolgen van ons handelen zijn dát de tips die de NOS mij meegeeft?
Ik besluit het artikel eens wat grondiger door te lezen, maar ook daar stelt het artikel teleur. Het enige dat ik terug vind is dat we “meer moeten leven als in 1969.” Prima, ik bouw wel een tijdmachine(?). Wat is ‘leven als in 1969’ precies? Het artikel probeert het duidelijker te maken: “Minder reizen, minder autorijden, niet elke keer weer nieuwe spullen. En zo onze CO2-uitstoot terugbrengen.” Hier kan ik vrij weinig mee, er zit niets praktisch tussen. En na alle verdoemenis die in de twee minuten durende video zit wil ik eigenlijk wel iets doen.
Een angstige of dreigende boodschap? Geef een uitweg
Een gemiste kans van de NOS. Uit onderzoek blijkt dat dreigende communicatie of communicatie die inspeelt op angst of het opwekken daarvan, niet of nauwelijks effectief is. Denk aan sigarettenpakjes met weerzinwekkende foto’s, of reclames die waarschuwen dat je niet je smartphone op je fiets mag gebruiken, en ga zo maar door. Deze reclames zijn niet of nauwelijks effectief omdat er geen ‘uitweg’ aan de negatieve gevolgen van gedrag wordt geboden. En daardoor verzinnen mensen er maar liever zelf een, veelal in de vorm van: “Ja, maar dat gebeurt mij toch niet”. Of: “Zo groot is dat risico nou ook weer niet”.
Voeg het woord bij de daad
Mijn boodschap? Nieuwsberichten die ons confronteren met iets dat we fout doen, moeten een woord bij de daad voegen. Advies over hoe ik ‘Earth Overshoot Day’ later in het jaar kan laten vallen, of kleine praktische tips voor in huis die ik kan toepassen doen zodra ik het artikel heb gelezen. Ik wil namelijk nú iets doen, want die tijdmachine die me terug brengt naar 1969 kan ik niet in elkaar draaien.
De aard van het menschbeest is: ze willen simpelweg geen echt ‘offer’ brengen om het klimaat te redden, tenzij ze zelf direct geraakt worden door de gevolgen van de klimaatverandering.
De wetgeving zit daarom klem: er kan geen wet gemaakt worden tenzij een groot percentage van de bevolking direct geraakt wordt door het klimaat.
Vergelijk het met de wetgeving in relatie tot het aantal verkeerstdoden.
Om dit in perspectief te zien:
Het aantal doden tijdens de inval in mei 1940 was in totaal 4200 (2200 militairen en 2000 burgers)
bron: https://www.verzetsmuseum.org/jongeren/inval/doden_wo2
Vergelijk dat met het aantal verkeersdoden in 1972 (het recordjaar): 3264 doden.
bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2016/04/21/aantal-verkeersdoden-in-2015-met-9-procent-gestegen-a1407751
Je zou kunnen zeggen dat Nederland eind jaren ’60 wat verkeersdoden betreft in een oorlogs-situatie zat.
Iedereen kende wel iemand die een goede vriend of een familielid was verloren op het asfalt.
Dat maakte de weg vrij voor wetgeving (denk aan de bromfietshelm, de autogordel).
Ja, de menschbeesten zagen het dragen van een autogordel (lastig, vervelend, vrijheid) en een bromfietshelm (help mijn haar!) als offers.
Ik ben dus niet zo optimistisch wat betreft de gedragsverandering die nodig is om het klimaat de goede kant op te trekken (omdat ik denk dat we het met technologie alleen niet gaan redden).
Maar: mijn pessimisme stopt mij niet met de fiets & trein naar werk te gaan, en pas te douchen als de zon de boiler heeft opgewarmd.